Ön Çapraz Bağ (ÖÇB):

Ön Çapraz Bağ(ÖÇB), diz eklemimizin ana stabilizatörlerinden biridir. Görevlerinin başında, dizin ön-arka ve rotasyonel planlarda stabilitesini sağlamak gelir. Yani, ÖÇB dizimizin belli hareket planında hareket etmesini, kaymamasını, stabil kalmasını sağlayan yapılardandır.

 ÖÇB Nasıl Yaralanır ?

Çoğu kişiye ilginç gelebilecek olsa da, ÖÇB yaralanmalarının yaklaşık %80’i non-kontakt yani temassız travmalarla olur. Özellikle ayağın yere sabit basarken, vücutla beraber dizin bir yöne dönmesi en çok rastladığımız yaralanma şeklidir. Halı sahada futbol oynarken, şut çeken bacağın değil, yerde dengeyi sağlayan bacak üzerinde vücudun dönmesi örnek olarak verilebilir. Bunun dışında dize gelen direk darbeler, yüksekten düşmeler , trafik kazaları gibi nedenlerle ön çapraz bağ yaralanabilmekle birlikte daha nadirdir. Bu gibi durumlara sıklıkla diğer yapıların yaralanması da eşlik eder. Kadın sporcularda anatomik ve biyomekanik özelliklerden dolayı ön çapraz bağ yaralanmaları daha sıktır.

ÖÇB Neden Yaralanır ?

En sık nedenler kullanılan spor malzemesinin uyumsuzluğu (ayakkabı vs.); saha ve zemin şartlarının riskli olması (ayakkabıyı tutan zeminler bizi daha çok korkutur); kişinin yapılan aktiviteye göre yetersiz adale gücünün olması; propriosepsiyon dediğimiz denge-koordinasyon zayıf olması; kişinin anatomik olarak ÖÇB yaralanmasına yatkın olabilmesi sayılabilir.

Yaralanma sonrası ne yapılmalı ?

Dizde tarif edilen bir travma olduğu anda, mutlaka yapılan aktiviteye (spor, yürüme vs.) son verilmelidir. Ön çapraz bağ yaralanması düşünüldüğünde spor derhal bırakılmalı, üzerine basmadan sahadan uzaklaşılmalı, elastik bandaj ve buz kompresi yapılmalı ve bir an önce tanı konulması için ortopediste başvurmalıdır.Tanı ancak gerekli muayene yapılıp, altın standart olan MR görüntülemesi yapıldıktan sonra konulabilir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanmasında Tanı Nasıl Konur?

Ön çapraz bağ yaralanmasında hastanın anlatacağı yaralanma şekli ve mekanizmasının dikkatli şekilde dinlenmesi ve ayrıntılı bir şekilde yapılan iyi bir fizik muayene ile tanı çok büyük oranda konulur. Bazı durumlarda travmadan hemen sonra diz oldukça şiş ve ağrılı olduğundan hastalar yeterli bir fizik muayeneye izin vermeyebilir bu durumda travmadan 10-15 gün sonra hastanın yeniden değerlendirilmesi ve muayenenin tekrarı gerekir. Diz travmasının önemli boyutta olduğu tüm hastalarda öncelikle röntgen çekilerek kemik yapı değerlendirilmelidir. Ön çapraz bağ yırtığı röntgende görülmez. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ön çapraz bağ yırtıklarının tanısında önemli yer tutar.

Her ÖÇB yaralanması ameliyat edilmeli midir ?

Sporcularda, gençlerde ve aktif kişilerde ön çapraz bağ yaralanmasının tedavisi cerrahidir. Genellikle hastanın yaşı ne kadar genç ise cerrahi tedavi seçeneği daha yüksektir. ÖÇB’ı yırtık olan bir kişinin dizi çoğunlukla orijinali gibi olmayacağından, anormal bir hareket ve rotasyon olacağından, ileri yaralanmalara (menisküs, kıkırdak vs) açık olacaktır. Aktif, hareketli, spor yapan biriyseniz cerrahi tedaviyi ilk yaralanma olduğunda tercihe etmeniz ve dizinizin daha normale yakın olmasını sağlamanız en doğru yoldur.
Ameliyat nasıl yapılıyor ?

Ön çapraz bağ cerrahisi artroskopik yani diz eklemini açmadan yapılan bir ameliyattır. Kopan bağ yerine dizin çevresinden alınan ve greft adını verdiğimiz tendonlar konulmaktadır. Bu tendonlar, dizin içine femur ve tibiadan açılan kemik tünellerden yerleştirilerek, askı şeklinde femura bir titanyum implant ile tutturulurken, tibiada ise eriyen bir vida ve yine metalden bir U stapler ile tespit edilmektedir. Bu tespitler hastanın ameliyatının ertesi gününde yük verebilmesini ve dizini kıvırabilmesini sağlarken, konulan tendonların kemiğe kaynamasına kadar olan 8-10 haftalık sürede, sabit olarak yerinde kalmasını sağlarlar. Ameliyatın süresi yaklaşık 45 dakikadır ve bu sırada diz içinde başka yaralanmalar varsa onlara da müdahale edilir.

Ameliyat sonrası ne zaman yürüyebilirim ?

Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası genellikle ertesi gün hasta taburcu edilir. Koltuk değneklei ile yürümeye izin verilir. Eğer ilave bir sorun yoksa üzerine tam basılmasında sakınca yoktur. Diz hareketlerine hemen başlanır. Ameliyat sonrası 3. haftada diz hareket açıklığının tama yakın olması hedeflenir. Greftin kemik tünellere tutunması yaklaşık 6-8 haftadır ancak tam olgunlaşması 1 seneyi bulur. Ancak hastalar 1,5 ayda normal yürümeye başlar , 4-6 ayda spora dönüş mümkün olur.

Ameliyattan sonra ön çapraz bağım tekrar kopabilir mi ?

Eğer ameliyat düzgün bir cerrahi teknikle yapılmışsa, ancak yeni bir travma olursa tekrar yaralanma olabilir. Düzenli egzersiz yapılması, kilo almamaya dikkat edilmesi ve diz çevresi adalelerin güçlü tutulması riskleri düşürecektir. Yine de ortalama %8-10 gibi hastada tekrar yaralanmaya rastlanabilmektedir