DİZ EKLEMİ KİREÇLENMESİ (GONARTROZ) NEDİR?

Eklem içindeki tüm kemik yüzeyler eklem kıkırdağı ile örtülmüştür. Diz kemiklerinin birbirine temas ettiği alanlar kıkırdakla kaplıdır ve kıkırdaklar ise kemiklerin birbiri üzerinde sorunsuz şekilde kaymasını sağlamaktadırlar. Kıkırdak doku; kemik yüzeylerin üzerini kaplayarak eklemin sorunsuz ve rahatça hareket etmesini sağlar

Diz kireçlenmesi, tıbbi adıyla “Gonartroz” ya da “Diz osteoartriti”, diz ekleminde görülen dejeneratif bir eklem hastalığıdır. Bu durum, eklem oluşturan kemik üzerinde yer alan kıkırdağın zamanla aşınması ve ortadan kaybolması sonucu ortaya çıkar. Bu tabaka incelip zarar gördüğünde, yıpranmış kemik yüzeyleri birbiriyle temas etmeye başlayarak ağrı ve hareket zorluğuna yol açabilir. Ağrıya bağlı kullanılamayan kaslarda zayıflar. Diz eklemi; vücudun en fazla ağırlık taşıyan ve dolayısıyla kireçlenmeden en fazla etkilenen eklemlerindendir.

DİZ KİREÇLENMESİ(GONARTROZ) KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?

 

Diz eklem kireçlenmesi yavaş seyreden ancak ilerleyici bir durumdur. Diz kireçlenmesi genellikle yaşlanmayla birlikte ortaya çıksa da, aşırı kilo, eklem yaralanmaları, genetik yatkınlık, tekrarlayan zorlayıcı hareketler ve bazı mesleki faktörler de risk faktörleri arasında sayılabilir. Geçirilen kırık veya menisküs operasyonları, travmalar, spor yaralanmaları, iltihaplı romatizmalar ve doğuştan gelen bazı bozukluklar en önemli kireçlenme sebepleridir Diz kireçlenmesi ilerleyen yaşla birlikte daha sık görülmektedir. Günümüzde 65 yaş üstünde bu oran %30-35’dir. Diz eklem kireçlenmesi kadınlarda daha fazla görülmektedir. Bazı kişilerin genetik olarak diz kireçlenmesine yatkınlık gösterdiğini düşündürmektedir. Bu nedenle ailesinde diz kireçlenmesi olanların diz kireçlenme riskinin daha fazla olabilir..

DİZ KİREÇLENMESİNDE(GONARTROZ) RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

• Geçirilmiş travma
• Aşırı kilo fazlalığı,
• Diz etrafı kaslarda güçsüzlük
• Cinsiyet (kadınlarda daha sık)
• Yaş(İleri yaş)
• Genetik(Ailede osteoartis olması riski artırmaktadır).
• Romatolojik hastalıklar

DİZ KİREÇLENMESİ(GONARTROZ) BELİRTİLERİ NELERDİR?

Diz eklem kireçlenmesi günlük hayatta kişinin hareket kısıtlılığına ve fonksiyon kısıtlılığına neden olabilmektedir. Diz kireçlenmesi belirtileri:

1-Dizde şişlik ve ağrı

2-Yürüme zorluğu

3-Çömelerek kalkmakta sorun

4-Merdiven inip çıkmakta zorluk

5-Diz hareketlerinde ağrı

6-Hareket sırasında dizde çıtırtı sesi

8-Diz ekleminde şekil bozukluğu

9-Bacakta şekil bozukluğu

Diz kireçlenmesi olan hastalar en fazla diz ağrısından yakınırlar. Önce daha kısa süren ağrı olmaya başlar sonrasında zamanla daha uzun sürer. Kireçlenme ilerledikçe diz ekleminde ağrı sürekli olmaya başlar. Gece uykudan uyandıran ağrılar sıklıkla görülmektedir. Diz ekleminde kireçlenmenin şiddeti arttıkça sokağa çıkmak bile olmaya başlar. Diz kireçlenmesinin ilerlediği durumunda ise hastalar evde günlük gereksinimlerini yapmakta bile zorluk yaşarlar ve sık sık düşme ile karşılaşabilirler.

DİZ KİREÇLENMESİ(GONARTROZ) TEDAVİSİ

Günümüzde diz kireçlenmesinin kesin çözen tedavi yöntemi henüz mevcut değildir. Ancak diz kireçlenmesinde temel hedefler, ağrıyı hafifletmek, hareketleri iyileştirmek ve ilerlemeyi yavaşlatmaktır. Diz kireçlenmesi tedavisi hastanın yaşına, vücut ağırlığına, beklentisine, , kireçlenmenin derecesine göre değişir. Ameliyatsız ve cerrahi tedavi olmak üzere iki temel tedavi yöntemi bulunmaktadır.

DİZ KİREÇLENMESİ AMELİYATSIZ TEDAVİ

Diz kireçlenmesi tedavisinde ameliyat her zaman ilk seçenek olarak düşünülmemelidir. Kireçlenmenin eklemde neden olduğu hasara ve kişinin şikayetlerine göre ameliyatsız tedaviler uygulanabilir.

Ameliyat dışı tedavi;

• İlaç tedavisi
• Kilo verme
• Fizik tedavi ve egzersizler
• Dizlik, tabanlık kullanımı
• Hyalüronik asit enjeksiyonu
• PRP enjeksiyonu
• Kök hücre uygulamaları
• Kortizon enjeksiyonu

Erken dönem diz kireçlenmesi olan hastalarda bu tedavilerin bazıları birlikte uygulanabilir.

İlaç tedavisi: Diz kireçlenmesinin ağrı ve hareketin kısıtlanması gibi yakınmalara neden olduğu durumlarda çeşitli ağrı kesici ilaçlar önerilir. Kısa süreli kullanım önerilir. Uzun süre kullanım mide ülserine ve böbrek hastalığı gibi yan etkilere neden olabilir.

Kilo verme: Fazla kilo olması; diz kireçlenmesini ve diz ağrısı yakınmasına neden olabilir. Bu nedenle, diz kireçlenmesi tedavisinde kilo azaltmak önemlidir.

Fizik tedavi ve egzersizler:Diz kireçlenmesi tedavisinde en önemli adımlardan biri kas güçlendiren egzersizlerdir. Fizik tedavi ve egzersiz programları ile diz çevresindeki kaslar güçlendirilerek ağrı azaltılır ve hastaların daha rahat yürümeleri sağlanmaya çalışılmaktadır.

Dizlik, tabanlık kullanımı: Dizlik; özellikle diz kireçlenmesi ve dizde eğrilik olan hastalarda uygulanabilir. Tabanlık; ayakta düz tabanlık olan hastalarda kullanılabilir.

Kortizon enjeksiyonu: Diz kireçlenmesinde kortizon tedavisi, dizdeki ağrı ve iltihabı azaltmak için sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Kortizon enjeksiyonları, diz kireçlenmesine bağlı semptomların kontrol altında tutulmasına yardımcı olmak amacıyla özellikle ağrının şiddetli olduğu durumlarda uygulanır.

PRP enjeksiyonu. Diz kireçlenmesinde PRP (Platelet Rich Plasma, Platelet Zengin Plazma) tedavisi, son yıllarda popülerlik kazanmış bir biyolojik tedavi yöntemidir. Bu tedavi, vücudun kendi kendini iyileştirme yeteneğinden faydalanarak eklem ağrılarını ve eklemdeki dejeneratif değişiklikleri iyileştirmeyi hedefler.

**Kan Alımı: PRP tedavisinde ilk adım, hastanın kendi kanının küçük bir miktarının alınmasıdır.

**Santrifüj İşlemi: Alınan kan, santrifüj makinesi yardımıyla birkaç dakika boyunca işleme tabi tutulur. Bu işlem, kanın bileşenlerini ayrıştırarak trombositlerden zengin plazmayı (PRP) elde etmeyi sağlar.

**Uygulama:PRP hazırlanmasının ardından, bu zenginleştirilmiş plazma diz eklemine enjekte edilir. Trombositler, doku iyileşmesini teşvik eden büyüme faktörleri içerir.

**Etkileri: Bu tedavi, eklemdeki inflamasyonun azaltılmasına, kıkırdak sağlığının desteklenmesine ve ağrıların hafifletilmesine yardımcı olabilir. PRP’in tam mekanizması halen araştırılmaktadır, ancak büyüme faktörlerinin ve diğer biyoaktif proteinlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

**Avantajları: PRP tedavisi minimal invaziv bir prosedürdür ve çoğunlukla yan etkilerden arındırılmıştır, çünkü hastanın kendi kanı kullanılarak doğal bir iyileşme yöntemi uygulanır.

**Sonuçlar ve Etkinlik: PRP’in etkinliği kişiden kişiye değişebilir. Bazı kişiler, birkaç hafta veya ay içinde önemli derecede rahatlama hissederken, diğerlerinde etkiler sınırlı kalabilir.Araştırmalar, diz kireçlenmesi konusunda PRP’in bazı hastalar için bir miktar iyileşme sağlayabileceğini öne sürmektedir, ancak daha fazla araştırma gerekli görülmektedir.

Kök hücre uygulamaları: Diz kireçlenmesi (osteoartrit) için kök hücre enjeksiyonu, yenilikçi bir tedavi yaklaşımı olup, diz eklemindeki dejeneratif değişiklikleri onarmayı ve doku iyileşmesini teşvik etmeyi hedefler. Bu yöntem, kıkırdak hasarı gibi problemlerin tedavisinde umut verici bir seçenek olarak değerlendirilmektedir.

1.Kök Hücrelerin Elde Edilmesi:

– Genellikle iki temel kaynak kullanılır: Kemik iliği ve yağ dokusu.

– Kemik İliği: Kalça kemiğinden küçük bir cerrahi müdahale ile kemik iliği aspirasyonu yapılır.

– Adipoz Doku (Yağ Dokusu): Karın bölgesi gibi yerlerden liposuction benzeri bir yöntemle yağ dokusu elde edilir.

2. Hazırlık ve İşlem:

– Hücre örneği alındıktan sonra özel laboratuvar işlemleri ile kök hücreler ayrıştırılır ve konsantre edilir.

– Elde edilen kök hücreler, hedeflenen diz eklemine uygun şekilde enjekte edilir.

3. Etkiler ve İşlevi:

– Kök hücreler, inflamasyonu azaltabilir, hücresel rejenerasyonu teşvik edebilir ve kıkırdak dokusunu yenileyebilir.

– Tedavi, ağrıların hafifletilmesine, eklem hareketliliğinin artırılmasına ve genel yaşam kalitesinin iyileştirilmesine yardımcı olabilir.

4. Avantajlar ve Yan Etkiler:

– Kök hücre tedavisi, cerrahi müdahaleye bir alternatif sunar ve minimal invaziv olarak nitelendirilir.

– Genellikle kişinin kendi hücreleri kullanıldığından, bağışıklık yanıtı veya reddedilme riski oldukça düşüktür.

– Yan etkiler hafiftir ve enjeksiyon bölgesinde geçici ağrı veya şişlik görülebilir.

5. Araştırmalar ve Etkinlik:

– Kök hücre tedavisinin uzun vadeli etkinliği üzerine yapılan çalışmalar henüz başlangıç aşamasındadır, ancak bazı hastalar için olumlu sonuçlar bildirilmektedir.

Kök hücre enjeksiyonu, diz kireçlenmesi için diğer tedavi seçeneklerinin (fizik tedavi, ilaç tedavisi, PRP veya hyalüronik asit enjeksiyonları) yanı sıra kullanılabilir ve bazı durumlarda cerrahi müdahaleden kaçınmak için değerlendirilir. Her hastanın tedavi planı, kişisel sağlık durumu ve ihtiyaçlarına göre özelleştirilmelidir.

DİZ KİREÇLENMESİ AMELİYAT TEDAVİSİ:

-Diz Artroskopisi: Bu işlemde amaç mevcut kireçlenmeyi artıran veya şikayete yol açana diğer sorunların çözülmesi hedeflenir. Artroskopi 5 mm küçük kesiler ile diz ekleminin görüntülenmesidir. Kalem boyutlarında özel kamera ve optik sistemi ile yapılır. Artroskopi ile eklem içinin görüntüsünü izlenerek diz eklemindeki sorunlar ortaya konur. Diz eklem içi kıkırdağın aşınan kısımları ve menisküs sorunları çözülür. Başlıca avantajı küçük kesi ile işlem yapıldığından iyileşme süresini çok daha kısa olmasıdır.

-Proksimal tibial osteotomi: Osteotomi; kemik kesilmesi anlamına gelir. Diz ekleminde özellikle medial(iç taraf) bölgede kireçlenme olduğunda diz altındaki tibia kemiğine osteotomi ile gerekli miktarda düzeltme yapılır. Amaç dizde aşınmış taraftaki basıncı azaltacak şekilde yük dağılımını değiştirmektir. Bu uygulama ile hastanın ağrısı hafifler ve hareketlerinde artış olur.

-Yarım(Unikondiller) Diz Protezi: Diz içinde üç bölge mevcuttur. Bu bölgelerin birinde veya ikisinde kireçlenme varsa yarım(unikondiller) diz protezi uygulanabilir. En sık iç taraftaki tibiofemoral eklem bölgesine yarım(unikondiller) diz protez uygulanır. Tüm dizi değiştiren total diz proteze göre daha küçük bir alana müdahale edildiği için iyileşme daha hızlı olabilir. Diğer diz eklem bölgelerinde de hasar olduğunda, belirgin şekil bozukluğu varlığında veya arka çapraz bağ yırtığı durumunda kısmi diz protezi ameliyatı başarılı olmamaktadır.

-Total Diz Protezi: Kireçlenme diz ekleminin her üç yüzeyini de etkilemiş, total diz protez ameliyatı yapılır. Her bireyin diz eklem yapısı farklılıklar gösterir. Bu ameliyatta hedef kişinin hastalanmadan önceki kendi eklem şekil ve açısına uygun bir protez yerleşimini sağlamaktır. Bu tedavi ile diz ekleminin tüm yüzeyi değiştirilmektedir. Kemik kemik temas ortadan kalmaktadır, bu sayede ağrıda ortadan kalkabilmektedir.