Diz kapağı (patella) çıkığı nedir?

Diz kapağı (patella) kemiği, diz eklemi önünde yer almaktadır. Diz kapak patella çıkığı yüz binde 6 sıklığında, 17 yaş altı özellikle kız çocuklarda sık görülür. Hastaların % 15’inde ailede çıkık hikayesi vardır.  Bir dizde patella çıkığı olduktan sonra, diğer dizde de çıkık görülme riski oldukça yüksektir.

Diz kapağı (patella) çıkığı, diz kapağının doğal yerleşiminden dışarı kayması durumudur. Bu, genellikle travma, ani hareketler ya da diz eklemindeki yapısal bir bozukluk nedeniyle meydana gelir. Diz kapağı çıkığı, diz eklemine gelen travma ve ani kontrolsüz dönme sonucu sıklıkla görülür. Bazı anatomik bozukluklar özellikle diz ekleminde X bacak deformitesi ve troklear displazi(oluk yetmezliği) gibi durumlarda çıkık sık görülür. Ayrıca bağ dokuda aşırı esnek kişilerde ve büyüme çağındaki ergenlerde sık görülür.

Diz kapağı (patella) çıkığı belirtileri nelerdir?

• Ani ve şiddetli ağrı: Diz kapağı yerinden çıktığında genellikle yoğun bir ağrı hissedilir.
  • Şişlik: Çıkık sonrası dizde şişlik ve sıvı birikimi olabilir.
  • Dizin kilitlenmesi veya hareket kısıtlılığı: Diz normal hareketlerini yapamayabilir.
  • Görsel deformite: Diz kapağının yer değiştirdiği görülebilir.
  • Dizin güvensizliği: Çıkık sonrası dizde güçsüzlük ya da tekrar çıkma korkusu hissedilebilir.

Diz kapağı (patella) çıkığı en sık kimlerde görülmektedir?

Tekrarlayan diz kapağı(patella) çıkıkları en sık ergenlerde ve genç yetişkinlerde sık görülmektedir. Ergenlik çağında diz yaralanmasının en sık sebeplerinden birisidir. Çoğu hastada; eklemlerde aşırı esneklik, kemik yapıların gelişememesi, diz kapak oluğun yetersiz oluşu, X bacak gibi sebep bulunmaktadır. Ailesinde çıkık hikayesi olan kişilerde risk daha fazladır. Çoğu çıkık şiddetli bir darbe olmadan, basit bir dönme sonrasında ortaya çıkar. Tekrarlayan çıkıklarda hastanın günlük ve sporu kısıtlanır.

Patella çıkığının acil tedavisinde ne yapılmalıdır?

Eğer hastanın diz kapağı çıkık ise yerine redükte edilmesi gerekir.

Manuel Redüksiyon: Eğer patella yerinden çıkmışsa, doktor tarafından nazik bir şekilde yerine yerleştirilebilir.
-RICE Protokolü: Dinlenme (Rest), Buz (Ice), Kompresyon (Compression) ve Yükseltme (Elevation) uygulanabilir.

Şiddetli diz yaralanması olan bireylerde, ilk yardım olarak buz ve bandaj uygulaması yapılmalıdır. Acil tedavi yapıldıktan sonra, kesin tedaviyi planlamak için bazı tetkikler yapılmalıdır. Bu tetkikler arasında manyetik rezonans görüntüleme ve bilgisayarlı tomografi incelemeleri vardır.

Patella çıkığı tekrar eder mi?

İlk patella çıkığı sonrası hastaların %15-70 ‘inde tekrar çıkık olabilir. Eğer ikinci çıkık meydana gelirse neredeyse kaçınılmaz olarak tekrarlayan çıkıklar olacaktır. Her çıkık patella ve troklea eklem kıkırdağında kalıcı hasar oluşturabilir. Hasarlar zaman içinde yürüme zorluğu ve diz kıvırma zorluğu yapabilen artroz(kireçlenme) sonuçlanabilir.Tekrarlayan çıkıklar genellikle diz kapak bölgesinde gelişimsel sorun(X bacak, troklear displazi, esnek eklem) olan kişilerde daha sık oluşmaktadır. Tedavinin temel amacı, tekrarlayan çıkıkları önleyerek kıkırdak hasarını engellemektir.

Diz kapağı (patella) ilk çıkık sonrası tedavi yöntemleri nelerdir?

Diz kapağı (patella) ilk çıkık sonrası eklem içinde kırık yok ise tedavi genellikle konservatifdir. Konservatif tedavide hastalara dizlik tedavisi yanında buz ve istirahat önerilmektedir. Diz eklemiden ödem geriledikten ve hareket açıklığı geri kazanıldıktan sonra fizik tedavi uygulanmaktadır. Fizik tedavide amaç kasları güçlendirmek ve tekrarlayan çıkıkları önlemektir. Düzenli fizik tedavi başarı şansını artırmaktadır. ,lk çıkık sonrası eklem içi kırık var ise uygulanmaktadır.

Tekrarlayan diz kapağı (patella) çıkığı tedavi yöntemleri nelerdir?

Tekrarlayan patella çıkığı geçiren hastalar cerrahi tedavi edilmektedir. Cerrahi tedavi planlamasında  hastaya özel davranmak gerekir. Çünkü her hastanın eklem anatomisi, kıkırdak yapısı ve bağ yapısı farklılık arz etmektedir. Ayrıca hastanın yaşı, beklentisi, büyüme kıkırdağının açık olup olmaması ve geçirilen cerrahi tedavi incelenmelidir. Hangi cerrahi tekniği kullanacağımıza karar verirken; röntgen grafileri,  manyetik rezonans görüntüleme ve bilgisayarlı tomografi çekilmelidir. Tetkiklerin sonucuna göre yumuşak doku ve/veya kemik doku cerrahi tedavileri yapılmalıdır. Muayene ve tetkikler sonrası patella kemiğini yerinde tutan medial patellofemoral ligaman(MPFL) hasarlı ise tamir ve yumuşak doku rekonstriksiyon işlemi yapılır. MPFL yanında kemik dokuda rotasyon ve oluk sorunu var ise kemik dokuya cerrahi işlem uygulanır. Cerrahiye genellikle artroskopik olarak başlanır, eklem içi kıkırdak dokular incelenir ve hasar varsa gerekli işlem yapılır. Tekrarlayan çıkıklarda kasların çekme yönünü değiştiren bağ rekonstriksiyonu ve kemik ameliyatları uygulanır. Kemik ameliyatları arasında tüberistas tibia osteotomisi veya troklear oluk derinleştirme gerekli olabilmektedir.