DİZ EKLEMİ KIKIRDAK HASTALIKLARI VE TEDAVİSİ

Eklem kıkırdağı, kemik uçlarını örten dokudur, eklemi oluşturan yüzeylerin düzgün, kayıcı yapısını sağlayarak, eklem yüzeylerinin birbiri üzerinden rahat hareket etmesini sağlarlar. Kıkırdak yüzey sayesinde basınç dağıtılarak sürtünme kuvveti en aza indirilir. Bununla beraber eğer eklem kıkırdağı travma veya kullanıma bağlı olarak zarar görürse vücudun diğer dokuları gibi hızlı ve tam olarak iyileşemez. Sonuçta yaralanmış kıkırdak sonucunda ortaya çıkan kemiğin eklemde diğer tarafa direkt teması ile ağrı ve hareket kısıtlılığı ortaya çıkar.

Gelişen teknoloji ve biyolojik mühendislik, diz eklem kıkırdağı hasarlı insanlar için umut kaynağı olmuştur.

Diz kıkırdak sorunlarının sebepleri nelerdir ?

Diz eklemi kıkırdak sorunları sıklıkla genç hastalarda spor yaralanmaları sırasında olan diz burkulmaları ya da dize direkt gelen travmalar ile gözlenir. Bunun dışında trafik kazaları ve ileri yaşta özelliğini kaybetmesine bağlı diz zorlamalarıda da kıkırdak hasarlarına yola açarlar. Ayrıca kıkırdak altındaki kemiğin beslenmesinin bozulduğu durumlarda, dizin dizilim bozuklukları nedeni ile eklem yüzeyi yük dağılımının bozulduğu patolojilerde de kıkırdak sorunları görülür.

Diz eklem kıkırdak sorunlarının şikayet ve bulguları nelerdir ?

Eklem kıkırdağı hasarlarında başlangıçta ağrı hissedilmez. Bunun nedeni kıkırdak dokusunda sinir uçları olmamasıdır. Eklem kıkırdak hasarı büyük olup altındaki kemik ortaya çıkarsa o zaman ağrı hissedilir. Ayrıca kilitlenme, yürümede ve çömelmekte zorluk, takılma, şişlik ve ses gelmesi şikayetleride görülebilir.

Diz kıkırdak Sorunları sorunlarının tedavisi nasıl yapılır ?

Eklem kıkırdak hasarlarında en önemli sorun kıkırdağın beslendiği bir damarsal yapı olmaması ve sadece eklem sıvısı yardımı ile beslenmesidir. Eklem kıkırdağı, hasar gördüğünde kendini yenileme özelliği yoktur. Eklem kıkırdağı hiyalen kıkırdak dediğimiz kıkırdak tipinden oluşur. Bir hasar durumunda iç kısımda fibrokartilaj dediğimiz tipte kıkırdak oluşmakla beraber bu tip kıkırdak hiyalen kıkırdak özelliklerinde değildir.

Tedavide, planlama kıkırdak hasarı boyutu, düzeyi ve nedenlerine göre planlanır. Hafif kıkırdak hasarlarında egzersiz ve kıkırdak destekleyici ilaçlar yeterli olabilir. Eğer kıkırdak hasarına neden olan bir durum varsa öncelikle bu giderilmelidir. Örneğin mevcut meniskus yırtığı, diz içi serbest cisim, diz kapağı dönüklüğü gibi problemler öncelikle  tedavi edilir.

İLAÇ TEDAVİSİ

Glukozamin ve kondroitin preparatları:

Ağızdan tablet biçimde alınan diyet destekleridir. Glukozamin vücutta doğal olarak bulunmaktadır ve eklem kıkırdağının biçimlenmesini ve onarımını uyarır. Kondroitin sülfat da benzer biçimde vucutta bulunan ve eklem kıkırdağı oluşumunu bloke eden enzimleri azaltan bir maddedir.

DİZ EKLEM İÇİ ENJEKSİYON TEDAVİSİ

Hyaluronik Asit Enjeksiyonu

Diz eklemine enjeksiyon yaparak menteşeleri yağlamaya benzer bir etki elde etmek olarak açıklamak mümkündür. Hyaluronik asit doğal olarak eklem sıvısının elementlerinden biridir. Bu madde eklemi oluşturan kemiklerin yumuşak bir biçimde diğeri üzerinden kaymasını ve eklem yük aktarımı sırasında şok absorbsiyonu sağlar. Hyaluronik asit preparatlarının eklem içinde kıkırdak oluşumunu arttırdıkları iddia edilmektedir. Ancak bu konuda henüz kesin kanıtlar yoktur.

PRP enjeksiyon tedavisi

Diz kıkırdak hasarlanmalarında PRP enjeksiyon tedavisi, diz eklemindeki kıkırdak dokuların iyileşme süreçlerini hızlandırmak için tercih edilen uygulamadır. PRP enjeksiyon tedavisi, hastanın kendi kanında ayrıştırılan onarıcı trombosit hücrelerin diz eklemi içine  direkt olarak enjekte edilmesiyle yapılmaktadır. Böylece trombosit hücreleri bölgedeki doku hasarını gidermek için kolajen sentezini desteklemekte ve dokuların iyileşmesini desteklemektedir.

Kök hücre enjeksiyonu

Kök hücreleri, vücudun değişik dokulara dönüşme potansiyeli olan (kas, kemik, kıkırdak gibi) hücrelerdir. En yeni, geliştirilme aşamasında olan teknik mezenşimal kök hücre (MKH ) kullanımıdır. MKH özelleşmemiş, embriyonik hücre benzeri değişik dokulara dönüşme yeteneğine sahip hücrelerdir. Diz eklemi kıkırdak hasarlarında genellikle yağ doku kaynaklı kök hücre kullanılmaktadır. Genellikle göbek bölgesi yağ dokusundan elde edilen kök hücre diz içine enjeksiyon şeklinde uygulanmaktadır. Diz içine uygulanan kök hücrenin amacı kıkırdak doku iyileşmesinin sağlanmasıdır.

CERRAHİ TEDAVİ

Mikrokırık yöntemi:

Kıkırdak bozukluğu olan bölgeler küçük delikler açılarak kemik iliğindeki kök hücrelerin hasarlı bölge getirilmesi ve burada kıkırdak yama oluşmasıdır. Tamamen artroskopik(kapalı) olarak yapılabilen bir işlemdir. Hasarlı kıkırdak doku tamamen temizlenerek canlı kemik dokusu ortaya çıkarılır. Daha sonra bu iş için dizayn edilmiş özel ekipmanlar kullanılarak delikler açılır. Bu deliklerden kemik iliğindeki kök hücreler gelerek canlı kemik dokusuna tutunur. Bu hücreler bulunduğu bölgenin özelliği nedeniyle kıkırdak hücrelerine dönüşür ve bölgede bir kıkırdak yama oluşturur.

Osteokondral(kıkırdak ve kemik) greftleme(yaması):

Yük taşımayan eklem yüzlerinden alınan silindir biçimli üzeri sağlam kıkırdak ile örtülü kemik parçaları hasarlanmış bölgelere aktarılabilir. Kemik-kıkırdak silindirleri ağırlık taşımayan diğer kemiklerle minimal temasa sahip yüzeylerden alınır. Bu gerçek uygulama yüzeyinin kısıtlanmasına neden olur. 2 cm² altındaki kıkırdak hastalıklarında son derece etkilidir.

Kıkırdak hücresi nakli:

Hastaların kendi sağlam kıkırdak hücrelerinin alınarak kültürde üretilmesi sonrası hasarlı bölgeye yerleştirilmesidir. Kıkırdak hücreleri yapısal olarak en üst düzeyde olgunlaşmış hücrelerdir. Bu nedenle kendileri çoğalamazlar. İnsanlarda kıkırdak hücresi üretimi 1 yaşında sona erer. Yeni kıkırdak hücresi çoğaltılması için genetik laboratuarlarında genetik bir dizi işlem ve kültürde çoğaltma işlemi gerekmektedir.

İki aşamalı bir cerrahi bir işlem gereklidir. İlk aşamada cerrah artroskopik teknikle sağlıklı kıkırdak hücrelerini diz ekleminin ağırlık taşımayan bölgelerden toplar. Toplanan kıkırdak hücreler genetik bir işlem sonrası kültüre edilerek üretilir. Bu hücreler hazırlandıktan sonra ikinci aşama operasyona geçilir. İkinci operasyonda diz kıkırdağındaki hasarlı bölge üzerine dikilmiş kemik zarı altına bu hücreler enjekte edilirler. Bu hücrelerden orjinal kıkırdak dokusuna çok yakın kıkırdak dokusu gelişir.

Kıkırdak  allogreftleri:

Genellikle kadavradan (ölülerden) alınan kıkırdak veya kemik-kıkırdak veya kemik-kıkırdak-menisküs bölümleri hasarlı bölgelere nakledilir. Dizin kemik ve kıkırdak hasarlanmalarının geniş olduğu genç hastalarda diz protezine iyi bir alternatiftir. Genellikle dizin iç veya dış kısmının tamamını ilgilendiren menisküs ve kıkırdak bozukluklarında uygulanabilir.