OMUZ EKLEMİ ÇIKIĞI NEDİR?

Omuz eklemi insan vücudundaki en hareketli eklemdir. Bu hareket yeteneği beraberinde en sık çıkıkların yaşandığı eklem olma özelliğini kazandırır. En sık çıkan eklem omuz eklemidir. Görülme sıklığı %2-8 arasında değişmektedir. 

Omuz eklemi düz bir tabak (kürek kemiğindeki eklem yüzü,) ve bir topun (kol kemiğinin üst ucu), eklem yaptığı çevresinde bağlar, eklem kapsülü ve kaslarla yerinde durmaktadır. Bu özellikler hareket konusunda üstünlük sağlarken çıkık oluşma riskini artırır. Çıkık oluşurken omuzun ön ve alt tarafında, eklemi oluşturan bağlar, kapsül ve labrum yırtılabilir, kemiklerde kırık olabilir. Eklemin öne çıkıkları %95 oranında gözlenir ve top kısmını tabaktan kayarak öne çıkması ile oluşur. Son derece ağrılıdır ve hasta kolunu oynatamaz.

Travmatik omuz çıkıkları çıkığın yönüne göre öne çıkık ve arkaya çıkık olarak 2 gruba ayrılır. Tüm omuz çıkıklarının %96 sı öne çıkıklardan oluşur.

OMUZ EKLEM ÇIKIĞI NASIL OLUŞUR?

Omuz çıkığı genellikle belirgin ve şiddetli bir travma ile oluşur. Az sayıdaki hastada ise belirgin bir travma olmadan basit bir hareketle omuz çıkığı gelişebilir. En sık rastlanan çıkık kolun ve omzun yana açık ve dışa dönük olarak zorlanması sonucu oluşan öne çıkıklardır. Bu çıkıklar sırasında omzu yerinde tutan yapılar zarar görür, zarar gören yapılar, çıkığın ilk kez oluştuğu yaş, hastanın esnekliği gibi faktörler bu çıkıkların tekrarlama riskini arttırır.

OMUZ ÇIKIĞINDA HANGİ DOKULAR YARALANIR?

Travma sonrası omuz çıkığı meydana geldiği zaman omuz eklemini yerinde tutan kapsül ve labrum denilen yapı yırtılır. Omuz başı bu yırtık alandan eklem dışına çıkar. Omuz ekleminde labrumda olan yırtıklara  “BANKART LEZYONU” adı verilir. Kapsül ve labrum yırtığı dışında kemik kırıklarıda görülebilir.

OMUZ ÇIKIĞI TANISI NASIL KONUR?

Omuz çıkığı olan hastada;

1. Şiddetli ağrı
2. Kolu kullanamama
3. Omuz eklemi bölgesinde şekil bozukluğu vardır.
4. İlk basamak tedavi öncesi mutlaka röntgen görüntüleri elde edilmelidir, böylece eşlik eden kırıkların ve çıkığın yönü tayin edilebilir. Çıkık yerine yerleştirildikten sonrada röntgen incelemesi yapılmalıdır. Omuz yerine yerleştirildikten sonra Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) uygun şartlarda ağrı kontrol edildikten sonra elde edilmelidir.

OMUZ EKLEM ÇIKIĞI TEDAVİSİ NASIL YAPILMAKTADIR?

Omuz eklemi çıkığı olan hastaların bir kısmında omuz kendiliğinden yerine girebilir. Özellikle daha önceden çıkık geçiren hastalar kendileri omuz eklemini yerine getirebilirler. Omuz eklemi çıkan hastalar hastaneye başvurulmalıdır. Eklemin uzun süre çıkık pozisyonda kalması şiddetli ağrı yanı sıra önemli damar ve sinir yaralanmalarına da yol açabilir.

Omuz çıkığı belirli manevralarla yerine tekrar yerleştirilebilir. Omuz çıkığını yerleştirmek için omuz çıkığı redüksiyonu veya kapalı redüksiyon denilen yöntem kullanılır. Omuz çıkığı redüksiyonu yapmadan önce omuz kaslarının tamamen gevşemesi gerekir. Bu yüzden redüksiyon işleminden önce hastaya kas gevşetici ve yatıştırıcı verilmelidir. Omuz çıkığının tipine göre çok sayıda redüksiyon tekniği bulunmaktadır. Acı ve şişkinliğin şekline, omuz çıkığının tipine göre hastaya uygun redüksiyon yöntemi belirlenerek hafif manevralarla çıkık omuz yerine yerleştirilir. Omuz çıkığı yerleştirme işleminden hemen sonra yaşanan şiddetli ağrı geçer. Omuz çıkığı yerleştirme işleminden sonra omuz röntgeni çekilerek uygulamanın doğru yapılıp yapılmadığı kesinleştirilmelidir.

Omuz çıkığı yerine yerleştirildikten sonra rehabilitasyon dönemi başlar. Yeniden yerine oturmuş bir omuz eklemini kısa süreli (3-5 gün) kol askısında dinlendirmek yeterlidir.Tam tersine uzun süre hareketsizlik omuz hareketlerinde çözümü zaman alıcı ve uğraştırıcı hareket kısıtlılığına yol açabilir. Omuz çıkığı olan hastalara, eklem yerine yerleştirildikten sonra röntgen filmi ve MR incelemesi yapılır. Ameliyat planlanan hastalarda ise bilgisayarlı tomografi gerekli olabilir. Ameliyat planlamayan hastalar fizik tedavi bölümünde omuz kaslarını güçlendirmek ve omzun hareket kabiliyetini kazanmak için tedavi görmektedirler.

İlk omuz çıkığı genelde genç yaşlarda görülür. İlk kez omuz çıkığı görülen bir hastanın tedavisi ameliyat gerektirmez. Kapalı olarak eklem yerine oturtulduktan sonra iyileşme olması için üç hafta kol askısı kullanması yeterli olur. Ancak sporcularda durum farklıdır. Her sporcu biran önce spora dönmek ister. Bunu sağlamak için cerrahi tedavi daha iyi bir seçenek olabilir.

OMUZ EKLEM ÇIKIĞI TEKRARLAR MI?

Omuz çıkığının en önemli sorunlarından birisi, çıkığın tekrarlamasıdır. Tekrarlayan çıkıklarda daha düşük şiddette travma eklem çıkığı için yeterlidir. Günlük aktivite sırasındaki basit hareketler, hatta uyku sırasındaki kol hareketleri bile çıkık oluşturabilir. Bu durum hastanın yaşam kalitesini ileri derecede bozar. Tekrarlayan omuz çıkığı, her çıkıkta eklemi oluşturan kıkırdak yüzeylere zarar verir. İlerleyen kıkırdak hasarı omuz ekleminde ciddi tahribata ve artrit denilen ağrılı , hareket güçlüğü olan bir eklem gelişmesine neden olur. Tekrarlayan çıkıklarda omuz eklemini saran yumuşak dokularda ortaya çıkan gevşeklik, tam çıkık olmadan da eklemde küçük kaymalara yol açar. Bu küçük kaymalar da eklem artriti gelişmesine katkıda bulunur.

Omuz çıkığı tekrarının en önemli nedeni labrum olarak adlandırılan dokunun yırtılması ve iyileşmemesidir. Glenoid etrafını saran sert kıkırdak benzeri olan labrumun zedelenmesine ve yerinden ayrılmasına Bankart lezyonu denir. Labrum dışında kemik yapısında olan kırık  kemi Bankart olarak adlandırılır. Kemik yaralanmanın da eşlik ettiği lezyonlar tekrarlayan çıkık için büyük risk oluşturur..

Omuz çıkığının ilk oluş yaşı 20 den küçük ise bu hastada tekrardan omuz çıkığı görülme ihtimali %90 dır. Ancak ilk omuz çıkığı 40 yaş üzerinde ise tekrardan omuz çıkığı görülme ihtimali %10’lara kadar düşer. Bu nedenle genç yaşta görülen omuz çıkıklarında tedavi cerrahidir. Çünkü omuz çıkığı tekrarlama riski fazladır. Ayrıca aktif spor yapanlarda da ilk çıkık sonrası tedavi cerrahidir. Ancak 40 yaş üzeri çıkıklarda ise fizik tedavi ve rehabilitasyon uygundur.

İLK OMUZ ÇIKIĞININ CERRAHİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Genç ve/veya aktif olan hastaların ilk omuz çıkığının tedavisi artroskopik yöntemle yapılan cerrahidir. Gelişen teknikler sayesinde artroskopik tekniğin başarısı %90-95’in üzerine çıkmıştır. Artroskopik omuz çıkığı ameliyatı küçük kesilerden yapılmaktadır. Bir gece hastane yatışı gerektirebilir. Onarılan dokuların iyileşmesi için kol bir süre basit bir kol askısında tutulur. Sonrasında uygulanacak rehabilitasyon omuz hareketlerini ve kas gücünü yeniden oluşturmakta yararlıdır. Spora dönüş 4-6 ay arasındadır. Yeniden çıkık oranları % 5-10 in altındadır.

TEKRARLAYAN OMUZ ÇIKIĞININ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Tekrarlayan omuz çıkığında farklı nitelikte ve daha karmaşık ameliyatlar gerekli olabilir. Bu ameliyatlar açık ya da artroskopik yöntemle yapılabilir. Tekrarlayan çıkık ameliyatlarının başarı oranı ilk çıkıktan itibaren geçen süre ve tekrarlayan çıkık sayısı ile ilgilidir. Süre ne kadar uzun ve çıkık sayısı ne kadar fazlaysa, eklemin gördüğü hasara bağlı olarak istenilen sonuca ulaşmak güçleşebilir.

Tekrarlayan çıkığa neden olan temelde iki sorun vardır. Birinci sorun labrum dokusunun yırtılması ve iyileşmemesi, ikinci sorun ise kemik kırıklarının iyileşmemesidir. Bu durumda labrum yırtığı var ise yapılması gereken artroskopik labrum tamiri olacaktır. Eğer kemik dokuda sorun var ise artroskopik kemik doku tamir edilmelidir. Son yıllarda tekrarlayan çıkığı azaltmak için laterjet kemik transferide açık cerrahiside yaygınlaşmaktadır.