AYAK BİLEĞİ BURKULMA VE BAĞ YARALANMASI

Vücudun en fazla yük taşıyan eklemlerinden birisi olan ayak bileği, oldukça karmaşık yapıdadır. Ayak bileği, tibia, fibula ve talus adı verilen kemiklerin makara şeklinde oluşturduğu bir eklemdir. Bu kemiklerin arasında kemik yüzeylerinin birbirine sürtünmesini önleyen kıkırdak yapılar bulunmaktadır. Ancak genel anlamda bakıldığında ayak bileğindeki yaralanmaların büyük bir çoğunluğunu burkulma kaynaklıdır.

AYAK BİLEĞİ BURKULMALARI NEDEN OLUR? 

Ayak bileği burkulması, uygunsuz bir hareketin sonucu olarak ayak bileği normal pozisyonundan çıkmaya zorlandığında ortaya çıkar. Bu zorlama, ayak bileğindeki bağlardan bir veya daha fazlasının gerilmesine, kısmen veya tamamen yırtılmasına neden olabilir. Ayak bilek burkulmasının nedenleri arasında şunlar sayılabilir:

• Ayak bileğinde uygunsuz pozisyona zorlayan düşmeler
• Zıpladıktan veya kendi etrafında döndükten kontrolsüz yüklenme
• Düzgün olmayan bir yüzeyde yürümek veya egzersiz yapmak
• Yüksek topuk ayakkabı giymek

AYAK BİLEĞİ BURKULMASI İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR? 

Ayak bileğinde burkulma riskini artıran faktörler şunlardır:

• Spor aktivite: Ayak bileği burkulmaları, özellikle basketbol, ​​tenis, futbol, koşu, atlama gibi ayağın aktif olarak kullanılmasını gerektiren sporlarda yaygın olarak görülen bir yaralanma türüdür.
• Pürüzlü yüzeyler: Düz olmayan yüzeylerde veya kötü tarla koşullarında yürümek veya koşmak ayak bileği burkulması riskini artırabilir.
• Önceki ayak bileği yaralanmaları: Ayak burkulması veya başka bir tür bilek yaralanmasından sonra bilekte tekrar burkulma olasılığı daha fazladır.
• Uygun olmayan ayakkabılar: Düzgün şekilde sığmayan veya bir faaliyet için uygun olmayan ayakkabıların yanı sıra genel olarak yüksek topuklu ayakkabılar ayak bileklerini burkulma gibi yaralanmalara karşı daha riskli hale getirir.

AYAK BİLEĞİ BURKULMASI BELİRTİLERİ NELERDİR? 

Ayak bileği burkulmasının belirti ve bulguları yaralanmanın ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Ayak burkulması belirtileri arasında şunlar sayılabilir;

• Özellikle etkilenen ayak bileğinde ağrı 
• Ayak bileğinde hassasiyet
• Ayak bileği şişmesi
• Hareketlerde sınırlılık
• Ayak bileğinde gevşeklik
• Ciltte renk değişikliği
• Burkulma sırasında ses gelmesi

AYAK BİLEĞİ BURKULMASI NASIL TEŞHİS EDİLİR? 

Ayak bileği burkulması sıklıkla hastanın şikâyetİ ve fizik muayene bulguları doğrultusunda teşhis edilir. Ayak bileği kemiklerde kırık veya bağ hasarının derecesini daha ayrıntılı olarak değerlendirmek için aşağıdaki tetkikler yapılabilir.

• Ayak bileği grafisi: Ayak bileğinin röntgeni çekilerek bölgede bulunan kemiklerde kırık olup olmadığı araştırılır.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG, ligamentler dahil ayak bileğinin yumuşak iç yapılarının ayrıntılı kesitsel ve 3 boyutlu görüntüleri elde edilir. Özellikle bağ yaralanması ve kıkırdak hasarını ortaya koymakta etkilidir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT taramaları ile eklemi oluşturan kemikler hakkında daha ayrıntılı bilgi elde edilebilir..

AYAK BİLEĞİ BURKULMA TEDAVİSİ NASIL YAPILMALIDIR?

Ayak bileği burkulması tedavisi yaralanmanın ciddiyetine bağlı olarak planlanır. Tedavide hedef ağrı ve şişliği azaltmak, yaralanan bağın iyileşmesini teşvik etmek ve ayak bileğinin fonksiyonunu geri kazanmaktır. Ayak bileği burkulması sonrası ilk tedavi;

İlk aşama tedavisinde yapılacaklar:

• İstirahat: Hasta ayak üzerine basmaktan kaçınmalıdır.Bunun için kanedyen baston kullanılmalıdır.
• Buz Uygulaması: Burkulma tedavisinde ödem ve şişlik için buz uygulanmalıdır. Günde birkaç kez uygulanmalıdır.
• Elastik Bandaj kullanımı: Şişliğin inmesine yardımcı olmak için, ayak bileğini elastik bir bandajla sabitleme yararlı olabilir.
• Elevasyon: Ayak bileğindeki ödemi, ayak bileği kalbin seviyesinin üzerine tutmak şişliğin azalmasını hızlandırabilir.
• ​​​​​​İlaçlar: Ödem azaltıcı ve ağrı kesici ilaç kullanılması önemlidir.
• Atel: Ağır burkulma durumunda, ligament ya da tendonun iyileşmesi için ayak bileğini hareketsiz kılmak için bileğin atele alınması gerekebilir.

İkinci aşama tedavisinde yapılacaklar:

Ayak bileği burkulmalarından sonra ağrı, şişlik gibi şikayetler genellikle 1-2 hafta içinde geriler. Ağrılı dönem geçtikten sonra, ileride ayak bileği eklem hareketlerinde bir kısıtlılık oluşmaması için ayak bileği hareketlerini çalışmaya başlamak gerekir. Bu dönemde fizik tedavi yapılabilir.Ayak bileği burkulmalarından sonra iyileşme oranı %80-90 arasındadır. Ancak bağların tamamen iyileşmesi dört ila altı haftayı bulmaktadır.

Ayak bileği bağları tam iyileşmeden oluşacak yeni zorlamalar bağların iyileşmesini olumsuz etkileyecek ve ileride tekrarlayan burkulmalara zemin oluşturacaktır. Bağlardaki yaralanmanın iyileşmediği ve eklemin diğer tedavilerle stabilize edilemediği nadir durumlarda cerrahi tedavi gerekli olabilir.

AYAK BİLEĞİ BURKULMA CERRAHİ TEDAVİSİ NASIL YAPILMALIDIR?

Ayak bileğinin sık burkulması, ayak bileğinin dış kısmında devamlı ağrı olması ve ayak bileğinde devamlı bir burkulacak hissi olması kronik ayak bileği burkulmasının ana bulgularıdır.

Ayak bileği bağları sık burkulma sonucu ya da ilk ayak bileği burkulmasından sonra iyi tedavi görmemiş hastalarda iyileşemeyerek uzamış olarak kalır. Bu durum normal bir bağın yapması gereken fonksiyonu yapamayıp, tekrarlayan ayak bileği burkulmalarına sebep olur. Bu duruma ayak bileği instabilitesi denir. İnstabilite tedavi edilmediğinde eklem kıkırdak aşınması ve kireçlenme oluşabilir.

KRONİK AYAK BİLEĞİ İNSTABİLİTESİNDE AMELİYATI NE ZAMAN YAPILIR?

Ayak bileği burkulmaları sonucu yaralanan bağ iyileşmediğinde sık sık burkulma, ağrı, hareket kısıtlılığı ve boşluğa basma hissi devam ederse ameliyat kararı alınması gerekebilir.

KRONİK AYAK BİLEĞİ İNSTABİLİTESİNDE NASIL BİR AMELİYAT YAPILIR?

Ayak bileğinin iyileşmemiş ve yırtılmış bağlarının tamiri  veya rekonstriksiyonu temel tedavi prensibidir. Erken dönem yaralanmalarda yırtılmış bağın tamiri tapılabilir. Daha geç dönem yaralanmalarda bağ rekonstriksiyonu veya greftlerle destek yapılmaktadır. Rekonstriksiyonda dayanıklı özel ipler ve vidalar ile tespit yapılmaktadır. Farklı cerrahi teknikler olmakla birlikte cerrahın kendi tercihi önemlidir.

KRONİK AYAK BİLEĞİ İNSTABİLİTESİ AMELİYATINDAN SONRAKİ SÜREÇ NASILDIR?

Hasta, bağ tamiri veya rekonstriskiyon ameliyatından sonraki gün taburcu olur. İlk 4 hafta koltuk değneği kullanarak hareket edebilir. 3. Hafta bittikten sonra fizyoterapi süreci başlar. Bu süreçte ayak bileği hareketlerini tekrar kazanmak ve ayak bileği çevresindeki kasları güçlendirmeye başlanır. Yaklaşık 6. haftada sporcunun yaptığı spora özgü egzersizlerin yapılmasına izin verilir. 8-10 haftada çoğu sporcu spora geri döner.